Υπόθεση Γκέρλιτς: 7000 Έλληνες στρατιώτες παραδίδονται εθελοντικά στους Γερμανούς. Ακούστε την πρώτη(;) ηχογράφηση μπουζουκιού

24grammata.com/ Ιστορικά γεγονότα

Η άγνωστη Ιστορία του Α’ Παγκοσμίου πολέμου
Μοναδική, στην παγκόσμια ιστορία, περίπτωση “αιχμαλωσίας” 7000 στρατιωτών από ένα στρατό, που δεν βρισκόταν σε άμεση εμπόλεμη κατάσταση με τους αιχμαλώτους.
7000 Έλληνες στρατιώτες παραδίδονται με τη θέληση τους στους Γερμανούς.
Θα μείνουν για δύο χρόνια στο Γκέρλιτς (Görlitz) της Γερμανίας. Εκεί ηχογραφείται, μάλλον για πρώτη φορά, το μπουζούκι και η φωνή του ανιψιού του Αλ. Παπαδιαμάντη (στο τέλος του άρθρου θα βρείτε το mp3, που μας έστειλε ο Πάνος Σαββόπουλος)

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός
Ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος έληξε νικηφόρα για τον Ελληνικό στρατό. Στα επινίκια, όμως, δε βρίσκονταν όλοι οι Έλληνες στρατιώτες. Ένα ολόκληρο σώμα στρατού, το τέταρτο,  (7000 άνδρες) βρίσκεται σε εθελοντική αιχμαλωσία στη Γερμανία. Πρόκειται για την άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες εθελοντικής παράδοσης του Δ΄ Σώματος του Ελληνικού στρατού στους Γερμανούς, για να μην πέσει στα χέρια των Βουλγάρων. Τα θλιβερά αυτά γεγονότα εξελίχθηκαν το 1916, όταν το αλαλούμ που θα προκαλέσει ο Εθνικός Διχασμός θα επιτρέψει στους Βούλγαρους να καταλάβουν ένα μεγάλο μέρος της Ανατολικής Μακεδονίας και να απομονωθεί το Δ΄ Σώμα του Ελληνικού Στρατού το οποίο κινδύνευε να αιχμαλωτιστεί από τους Βούλγαρους. Αν οι 7000 στρατιώτες και αξιωματικοί έπεφταν στα χέρια των Βουλγάρων η ζωή τους θα κινδύνευε άμεσα ή στην περίπτωση που θα έπρεπε να ανταλλαγούν η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να διαπραγματευτεί την κυριαρχία στη Θεσσαλονίκη ή την Θράκη. Οι Έλληνες στρατηγοί, τότε, είχαν μία παράξενη και πρωτοποριακή ιδέα, που αν και ήταν πρωτοφανής, στην παγκόσμια Ιστορία, θα αποβεί συμφέρουσα για την Ελληνική πλευρά: παρακάλεσαν τους Γερμανούς, με τους οποίους δε βρισκόμασταν επίσημα σε πόλεμο, να αιχμαλωτίσουν αυτοί τον ελληνικό στρατό, να τον μεταφέρουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία, να τους κάνουν ό,τι θέλουν, αρκεί να τους γλυτώσουν από τα χέρια των Βουλγάρων.
“Σας παρακαλούμε να μας αιχμαλωτίσετε”
Κάπως έτσι άκουσαν οι Γερμανοί την πρόταση μας και βέβαια δεν αρνήθηκαν. Αποσκοπούσαν  στην προπαγάνδα για να προβάλουν την υπεροχή του “Γερμανικού ανθρωπισμού” έναντι των Άγγλων και αν τα πράγματα χειροτέρευαν για αυτούς,  οι 7000 ψυχές θα ήταν πάντα μία καλή λεία διαπραγμάτευσης για τους ίδιους ή για τους συμμάχους τους, τους Βούλγαρους.

Φιλοξενία και λαογραφικές μελέτες
Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι οι Γερμανοί υποδέχτηκαν πράγματι πολιτισμένα τους “φιλοξενούμενους” (έτσι τους αποκαλούσαν οι ίδιοι οι Γερμανοί) Έλληνες. Ενδεικτικό των προθέσεων των Γερμανών είναι η ελληνική επιγραφή “χαίρετε”, που είχε αναρτηθεί στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Οι Έλληνες θα γίνουν αντικείμενο σοβαρών λαογραφικών μελετών από τους Γερμανούς επιστήμονες. Είναι η πρώτη φορά που οι λόγιοι Γερμανοί έρχονται σε επαφή με τον ελληνικό λαό και η χαρά τους είναι μεγάλη. Επιτέλους, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά, για πρώτη φορά,  τους απόγονους των Ελλήνων, που με δέος μελετούν από τα παιδικά τους χρόνια στα σχολεία τους. Φυσικά ούτε λόγος δε γίνεται για ρατσιστική συμπεριφορά, ενώ οι Γερμανοί επιστήμονες ηχογραφούν τις ελληνικές διαλέκτους και την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Λέγεται ότι εκεί έγινε η πρώτη, παγκοσμίως, ηχογράφηση μπουζουκιού και κρητικής λύρας (αν και υπάρχουν ενστάσεις για το αν πράγματι ήταν η πρώτη ηχογράφηση του μπουζουκιού). Οι ηχογραφήσεις ανέρχονται σε εκατοντάδες και φυλάσσονται μέχρι και σήμερα στο πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου. Και επειδή η αργία είναι η μητέρα κάθε κακίας θα αρχίσει η εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στους  Έλληνες (βενιζελικοί-μοναρχικοί) και όταν οι Γερμανοί θα κουραστούν από τις φασαρίες των Ελλήνων και θα εξοργιστούν από τις απιστίες των γυναικών τους, θα τους δείξουν και το άγριο του πρόσωπο τους. Μετά την ήττα των Γερμανών και τη λήξη του πολέμου οι Έλληνες στρατιώτες με άτακτη φυγή και με απίστευτη ταλαιπωρία, που κράτησε δύο και πλέον μήνες θα επιστρέψουν στην πατρίδα. Η πατρίδα τους δεν ενδιαφέρθηκε να τους βοηθήσει στην επιστροφή, γιατί ήταν απασχολημένη με την έναρξη της Μικρασιατικής εκστρατείας.

Σχετικά με την ηχογράφηση

Ο Πάνος Σαββόπουλος σε τηλεφωνική επικοινωνία και “εκ του προχείρου” μου είπε τα παρακάτω σχετικά με την ηχογράφηση και συνεπής, όπως πάντα, δεν παρέλειψε να μου στείλει και συγκεκριμένες ηχογραφήσεις από το αρχείο του, που σας παραθέτω παρακάτω:

ΜΠΟΥΡΝΟΒΑΛΙΟ- (ΧΗΡΑ Ν’ ΑΛΛΑΞΕΙΣ Τ’ ΟΝΟΜΑ…)-ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ-ΓΚΕΡΛΙΤΖ 1917 24grammata.com

στα υπόλοιπα η Παπαγκίκα, ο Νταλκάς και ο Κατσαρός επαναλαμβάνουν την ίδια μελωδία αλλά με διαφορετικούς κάθε φορά στίχους

ΜΠΟΥΡΝΟΒΑΛΙΟ- (ΒΑΡΥΤΕΡ’ ΑΠ’ ΤΑ ΣΙΔΕΡΑ)-ΠΑΠΑΓΚΙΚΑ-ΗΠΑ 1927   24grammata.com

ΜΠΟΥΡΝΟΒΑΛΙΟ- (ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΕΦΟΜΑΙ)-ΝΤΑΛΓΚΑΣ-ΑΘΗΝΑ 1928   24grammata.com

ΜΠΟΥΡΟΒΑΛΙΟ- (ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΒΑΣΤΩ ΚΑΚΙΑ)-ΚΑΤΣΑΡΟΣ-ΗΠΑ 1928   24grammata.com

Στην πρώτη φωτογραφία: Η υποδοχή που ετοίμασαν οι Γερμανοί με το τεράστιο “χαίρετε”. Στη δεύτερη ηχογράφηση κρητικής λύρας

Διαβάστε περισσότερα
Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κυριακίδη ΑΕ. Πρόκειται για το “οι Έλληνες του Γκαίρλιτς” του Γεράσιμου Αλεξάτου, σελ.: 327.