Μεγεθύνσεις και σμικρύνσεις στη γλώσσα των νέων

24grammata.com/ εκπαίδευσή/ θέματα νέων

αποκλειστικά στο 24grammata.com

γράφει ο Νάσος Κατσώχης.

Πολλά πράγματα που συμβαίνουν στη γλώσσα αποτελούν αντανάκλαση κοινωνικών παραμέτρων, που επενεργούν στο πεδίο της. Ανάμεσα σε πολλά τέτοια, η χρήση της γλώσσας  επηρεάζεται -λιγότερο ή περισσότερο- και από την ηλικιακή ομάδα στην οποία ανήκουν όσοι την χρησιμοποιούν.

Σε σχέση με τον παράγοντα ηλικία, λοιπόν, και περιοριζόμενοι στην ηλικιακή ομάδα των νέων ανθρώπων (εννοούμενη -έστω- σε πιο ευρύ φάσμα ηλικιών) μπορούμε να παρατηρήσουμε  -ανάμεσα σε άλλα-  ότι, καθώς οι νέοι σφύζουν από ζωντάνια, δυναμισμό και ενέργεια, αντιμετωπίζουν δυναμικά τη δοσμένη πραγματικότητα και, επιχειρώντας να την περιγράψουν λεκτικά, συνηθίζουν να  την μετασχηματίζουν / επεκτείνουν είτε θετικά, προς την κατεύθυνση δηλαδή της ομορφιάς ή συναφών ιδιοτήτων των πραγμάτων, είτε προς την αρνητική κατεύθυνση, της ασχήμιας ή συναφών με αυτήν όρων, μεγεθύνοντας ή μικραίνοντας -συνήθως, όμως, μεγεθύνοντας- τα δεδομένα και τις καταστάσεις που προσλαμβάνουν, εκεί όπου τα άτομα μεγάλης ηλικίας δεν θα έπρατταν πιθανόν κάτι αντίστοιχο -ή δεν θα το έπρατταν τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό μεγέθυνσης ή σμίκρυνσης.

Το φαινόμενο μπορεί να εντοπιστεί στα διάφορα επιμέρους επίπεδα ανάλυσης της γλώσσας. Χαρακτηριστικά -και μάλλον ατελώς- μπορούμε να αναφέρουμε περιπτώσεις όπως οι παρακάτω κατά τη χρήση της γλώσσας από νέους ανθρώπους (ακόμη περισσότερο, φυσικά, ισχύουν όσο αφορά τη χρήση της γλώσσας από εφήβους):

Προσωδιακά χαρακτηριστικά:

μακρόσυρτα επιφωνήματα, π.χ. μμμμμμμ / ουάου (αγγλ. wow),

μακρόσυρτα σημεία στίξης για επίταση, π.χ. ;;;;;;;;;;;;

Χρήση εικονο-συμβόλων (τα γνωστά emoticons)  τα οποία έχω αναφέρει και στο άρθρο μου με τίτλο Επικοινωνία μέσω διαδικτύου: νεανικές τάσεις στη γραπτή γλώσσα, μέσω των οποίων επίσης δίνουν νότα ομορφιάς ή ασχήμιας πλάι στα γραφόμενά τους, κωδικοποιώντας βιωματικές αντιδράσεις τους απέναντι σε γραφόμενα δικά τους ή άλλων, π.χ. 🙂 🙁 :- (*_*) .

Φωνολογία: πραγμάτωση μακρόσυρτων λέξεων  μέσω των οποίων  μεταδίδουν εμφατικά τη συναισθηματική τους στάση απέναντι σε όσα προσλαμβάνουν με τις αισθήσεις τους, λεκτικά ή μη, π.χ. μωρρρό μουυυυυυ (πιο δύσκολα, σαφώς, περιμένουμε ανάλογη γραπτή πραγμάτωση από έναν άνθρωπο μεγάλης ηλικίας).

Μορφολογία:  χρήση μεγεθυντικών -συνήθως- καταλήξεων, π.χ. γκολ-άρα, κομματ-άρα, παίδ-αρος, βυζ-ούμπες, ψάρ-ακας / γκάβ-ακας (στον στρατό) ή επιθέτων υπερθετικού βαθμου, παραβιάζοντας κάποτε και συμβάσεις του γλωσσικού συστήματος για λόγους έμφασης, π.χ. ΜΕΓΙΣΤΟΣ καλλιτέχνης ή ο καλυτερότερος / ο φρουτοχυμότερος χυμός (από διαφήμιση της οποίας το target group προφανώς αποτελείται κυρίως από πιο νέους ανθρώπους, επιρρεπείς στην κατανάλωση, και μάλιστα καινούριων προιόντων: ανάλογες μεγεθύνσεις της γλώσσας, κυρίως για επικοινωνιακούς λόγους, βέβαια, -και όχι μόνο σε επίπεδο μορφολογίας- μπορεί να βρει κανείς πλείστες όσες σε διαφημίσεις που απευθύνονται κυρίως σε νεανικό κοινό).

Σημασιολογία – πραγματολογία : χρήση εκφράσεων μέσω των οποίων μεγεθύνουν -συνήθως- είτε ποσοτικά είτε ποιοτικά ό,τι παρατηρούν, π.χ. σε γουστάρω άπειρα, περάσαμε θεικά, έπος / επικό (πολύ συχνή χρήση της λέξης από νέα άτομα ως σχόλιο συνήθως σε τραγούδια της rock ή της heavy metal  μουσικής, γενικά σε καλλιτεχνικές δημιουργίες  ή ακόμη σε καταστάσεις που ενέχουν κάτι το ξεχωριστό, αλλά πάντως όχι τέτοιο που να το εξομοιώνουν με ηρωικά κατορθώματα, τα οποία και σημασιοδοτεί κατά την κυριολεκτική της σημασία η λέξη), δεν υπάρχει (κλασική φράση των νέων τα τελευταία χρόνια για να σχολιάσουν κάτι το ιδιαίτερο, ξεχωριστό, μοναδικό, εξαιρετικό: εδώ η σμίκρυνση της πραγματικότητας απόλυτη, αφού εμφανίζεται σαν ανύπαρκτο κάτι το έτσι κι αλλιώς υπαρκτό, έστω και αν οι ιδιότητές του το κάνουν να ξεχωρίζει τόσο, ώστε να μην υπάρχει / κατατάσσεται (μ αυτή την έννοια ‘δεν υπάρχει’) στο  σύνολο των παρατηρούμενων / προσδοκώμενων πραγμάτων / καταστάσεων), Θεός (για αγαπημένο αθλητή, τραγουδιστή ή πολύ όμορφο άνδρα κ.τ.λ.: και πάλι δύσκολα συναντάμε μια τέτοια γραπτή ή προφορική πραγμάτωση από άτομα μεγάλης ηλικίας), Θεά (-ρα) (για πολύ όμορφη ή εντυπωσιακή γυναίκα), καλά, η γυναίκα είναι κόλαση (πβ. και το γνωστό διαφημιστικό σποτ σοκολατοποιίας με καταληκτικό σλόγκαν ‘σο-Κόλαση’), σούπερ, με αρρωσταίνει / με πεθαίνει η γκόμενα κ.ά

Επιπλέον, σε επίπεδο μορφολογικό-σημασιολογικό σύνθετα όπως καρα-γούσταρα στο πάρτι, Θεο-κόμματος (για πανέμορφη ή σεξουαλική γυναίκα), ρήματα όπως φρικάρω, και σε επίπεδο συντακτικο-σημασιολογικό φρ. όπως έγινα λιώμα από τα ποτά, χώμα ήταν σήμερα ο Ρονάλντο στο γήπεδο κ.τ.λ.

Θα μπορούσε κάποιος να επεκτείνει τις παραπάνω παρατηρήσεις ώστε να περιλάβει π.χ. και άλλες λεκτικές περιγραφές της πραγματικότητας -στην περίπτωσή μας, από τη γλώσσα των νέων- που ενέχουν μεγεθύνσεις ή σμικρύνσεις, π.χ. αντιφάσεις, ευρεία χρήση μεταφορικού λόγου, άλλα σχήματα λόγου κ.τ.λ. Ωστόσο, στο παρόν άρθρο απλώς θίξαμε το θέμα, σε παρατηρήσεις που απλώς αποτελούν αφετηρία για τη βαθύτερη μελέτη του φαινομένου.

Φυσικά με τα παραπάνω δεν εννοούμε ότι τέτοιες επιτατικές χρήσεις ανήκουν αποκλειστικά στους νέους. Ωστόσο, είναι πολύ πιο προσδόκιμες -ειδικά σε κάποιες περιπτώσεις- κατά την πραγμάτωση λόγου από νέα άτομα σε σύγκριση  με τη γλωσσική επιτέλεση των μεγάλων. Ούτε επίσης με τις παρατηρήσεις αυτές αντιμετωπίζουμε αρνητικά τη χρήση της γλώσσας που είτε υπερβάλλει και δεν καταγράφει με αυστηρά ρεαλιστικούς όρους την πραγματικότητα είτε παραβιάζει κάποτε συμβάσεις του γλωσσικού συστήματος: έτσι κι αλλιώς, τέτοιες επεκτάσεις των σημασιών μάλλον αναδεικνύουν την πλαστικότητα και τις εκφραστικές δυνατότητες των φυσικών γλωσσών, παρά στοιχειοθετούν τυχόν ‘μομφή’ περί γλωσσικής ‘ασυδοσίας’ των νέων. Εξάλλου, διαγράφοντας τον κύκλο σε σχέση με το πώς ξεκινήσαμε, τέτοιες πραγματώσεις λόγου είναι  εν τέλει απόλυτα συμβατές (και γι αυτό προσδόκιμες) με την ίδια τη φύση των νέων.